(Texto leyiu en o concierto por os 25 anyos de treballo por l’aragonés que organizó Nogara o pasau 23 d’abril)
Hue aqui somos presents muitas cheneracions, en i habra de güelos, de mais, y fillos. En 25 anyos en i habra de tot, de mayestras y d’alumnos, mentoras y disciplos. Porque en 25 anyos pasan muitas cosas, fet-me caso, muitas. Y a muitas de vusatras d’una u atra traza vos ha pasau una que se clama Nogara.
Nogará naixió en un almario d‘a Casa de Choventut de Casco Viello, y estos 25 anyos son estaus una fayena contina pa salir-ne, no nomás Nogará sino pa fer salir-ne tamién a l’aragonés. Salir d’ixe almario an que nos enzarró tanto a rancia cultura d’elite que negaba l’aragonés, como tamién a cheneralidat d’una modernidat progresista que, más que no queresenos, padeixeba d’un cosmopaletismo deseperanzador, condenando-nos con condescendencia a o folclorismo d’os museus.
Hemos saliu de l’almario pa vivir como lo que queremos estar, aragoneses que quieren vivir y fablar como aragoneses, sin renunciar a la realidat trilingüe d’o país, chunto a o catalán milenario d’Aragón y un castellano que encara que forano s’ha naturalizau. Pero l’aragonés, a lengua que un día se charró dende os callizos más foscos de o lugarón más perdiu dica as cambras más bambosas de l’Alchafería, ye a nuestra delera, a que nos une.
Pa muitos de nusatros ye a traza de reconoixer y recuperar a cultura esmicazada que nos han deixau en herencio a chent gran de casa nuestra, pa atros a traza de recuperar a identidat como pueblo, pa atros acercar-se a la cultura d’a montanya, o sancta sanctorum d’as esencias aragonesas, pa atros conoixer a marabillosa riqueza que suposa una luenga tant rica y tant menospreciada, pa atros continar a tradición de casa suya an que encara se feba servir a lengua…
En Nogará hemos complegau muita chent de muitos orichens y con muitas motivacions diferents. Nos hemos reuniu de cutio arredol d’una unica meta, vivir en aragonés. Pa ixo hemos aprendiu, y continamos aprendendo, totz en chunto. Por ixo hemos amostrau, ensenyau, aprendiu, difundiu, charrau, discutiu y mesmo pleitiau, pero siempre en aragonés. Por ixo decidiemos d’acercar-nos a las comunidatz de parladors nativos, en viaches, en convivencias, por ixo miremos de fer complegar variedatz dialectals y modelos comuns en os mesmos foros, como a revista O Espiello que en verá a luz de camín un numero especial. Nos esforcemos en fer clases an que a primer cosa que ensenyabanos yera que siempre caldría amillorar lo que aprendebanos, conoixendo as variedatz fabladas y l’aragonés historico, contrastando as vivencias y percepcions de muitos sin creyer-se nunca en posesión d’a verdat.
Habretz visto a Nogará en a carrera apegando cartels de carreras en aragonés, reivindicando a oficialidat, a escuela en aragonés, medios publicos en aragonés, acceptación d’a historia d’a luenga, seriosidat en os estudios, respeto a qui ha mantenida viva a lengua, demandando colaboración entre qui nos creyemos o futuro d’esta, colaboración y comprensión.
Nos habretz visto empentar, una y atra vegada, iniciativas que nos levasen chuntos enta o futuro,en os 90, a prencipios de o sieglo XXI an que a revisión de os modelos de normativización y normalización no trencase a unidat d’o movimiento. En estos zaguers 11 anyos o nuestro camín ye estau reforzar a compleganza de todas as posturas, y ixe camín no ye estau fácil.
Encara no lo hemos rematau, encara somos fendo-lo y siempre que tengamos opción querremos fer-lo chuntas.
Este zaguer anyo se nos ha ubierto a posibilidat de contar con una verdadera politica lingüistica, encara que no nos fagamos ilusions, mesmo con ixa situación l’aragonés habrá de luitar contra os argumentos utilitaristas, despreciadors u dreitament contrarios a la dignificación d’a nuestra cultura. A sociedat aragonesa no ye encara madura pa entender o nuestro treballo, o de Nogará y o de totz os que luitan por a lengua nuestra.
Dimpués de quasi un anyo de reconoiximiento de o terreno, de trobar-nos unatra vegada totz en a fayena, pareix que o camín de a politica lingüistica apunta enta o treballo de conchunta.
Nusatros, dende Nogará, continaremos achugando por ixa unidat d’acción, encara que siempre respentando as diferents realidatz que vivimos, dende Ribagorza dica o Viello Aragón, dende Sobrarbe dica as sierras d’o Sud, dende a Ribera dica Moncayo, dende os viellos dica los ninos, dende os rurals dica os urbanos.
Y prou que recreando y alimentando l’unico que fa que una luenga siga viva, a comunidat de parladors que la emplegan. Por ixo Nogará continará fendo clases, fendo borina, motivando a qui charra, fendo ligarzas entre a chent, empentando a que s’escriba, a que se fagan prochectos en aragonés y a que qualsiquier aragonés los faga suyos. Si a politica lingüistica amillora en o país, Nogará s’habrá d’adaptar a los nuevos tiempos, aportando-ie lo que calga, pa que os ninos aprendan de sus pais, tíos y vecinos, d’a televisión, d’a radio, d’a prensa y d’a escuela y que si contina Nogará 25 anyos más siga con a unica fin de que l’aragonés, esta lengua milenaria, contine viva mil anyos más.
Muitas gracias por a vuestra presencia, que nos da toda a rasmia y a motivación necesaria. Muitas gracias. L’ARAGONÉS YE VIVO, L’ARAGONÉS YE NUESTRO, RESISTE, RESISTE. ENTALTO L’ARAGONÉS. VIVA L’ARAGONÉS.